Perfekcjonizm – dar czy przekleństwo? - Psychoterapia Seksuologiczna

Perfekcjonista zawsze dąży do bycia najlepszym we wszystkim, co robi. Wyznacza sobie bardzo wysokie wymagania, które często nie są możliwe do osiągnięcia. Znamienne jest u niego odczuwanie silnego strachu przed porażką oraz oczekiwanie, iż ciężko pracując, zasłuży na szacunek i podziw ze strony otoczenia.

Typy perfekcjonizmu

Paul Hewitt oraz Gordon Flett wyróżnili trzy rodzaje perfekcjonizmu:

1. Zorientowany na siebie – osoba wymaga od siebie najlepszego wykonania zadań. Ciężko pracuje, a w przypadku niepowodzenia koncentruje się na swoich upadkach. Samokrytyczna, skupiona na swych błędach. Często może umniejszać zasługi innych osób lub zabiegać o sympatię.

2. Zorientowany na innych – perfekcjonista o tym rysie, wyznacza innym nierealne wymagania, nagradzając tylko, gdy je spełnią. Wymaga perfekcji od innych, często jest krytyczny i apodyktyczny. Chce sprawować kontrolę, niecierpliwy, wywiera wrażenie, że nie jest wrażliwy na potrzeby innych.

3. Uwarunkowany społecznie – osobę o tym typie cechuje wiara, że inni wymagają od niej doskonałości. Wierzy, iż tylko dzięki wzorowemu wykonaniu zadań, może uzyskać akceptację otoczenia. Ten rodzaj perfekcjonizmu w wielu przypadkach, skutkuje unikaniem nawiązywania nowych relacji interpersonalnych, traktując je jako rodzaj testu.

Natomiast inny podział wyróżnia perfekcjonizm:

1. Zewnętrzny – to poczucie, iż będzie się cenionym jedynie jako osoba wyjątkowa, idealna. Takie osoby, często odczuwają nacisk i brak wsparcia najbliższych. Uważają, że muszą zasłużyć na akceptację w oczach innych, wyznaczając sobie coraz to nowe cele, czym próbują zyskać uznanie. Często na ten rodzaj perfekcjonizmu cierpią dzieci bardzo wymagających rodziców, które nieustannie muszą udowadniać swą wartość, by zasłużyć na miłość z ich strony.

2. Wewnętrzny – stawianie sobie poprzeczki bycia najlepszym, skutkuje w konsekwencji wystąpieniem perfekcjonizmu zewnętrznego. Perfekcjonista wewnętrzny, częściej niż zewnętrzny, jest przygnębiony i podenerwowany, gdy coś nie idzie po jego myśli. Zawyżone standardy wobec siebie przenoszą się na rosnące wymagania wobec otoczenia, co wywiera destrukcyjny wpływ na relacje interpersonalne.

Co ciekawe, rzadko występuje jedynie jeden typ perfekcjonizmu. Najczęściej, cechy wymienionych powyżej typów przenikają się.

Perfekcjonizm zdrowy i niezdrowy

Istnieją dwie klasyfikacje perfekcjonizmu:

1. Perfekcjonizm jako kontinuum między zdrowiem a chorobą.
Podejście to zakłada, iż istnieje rozpiętość od perfekcjonizmu niezdrowego poprzez zdrowy aż po nonperfekcjonizm. Maksymalne nasilenie prowadzi do zaburzeń odżywiania, depresji, zachowań obsesyjno-kompulsywnych, dysfunkcji seksualnych oraz problemów w relacjach interpersonalnych,

2. Rozróżnienie na perfekcjonizm zdrowy (pozytywny) i niezdrowy (negatywny).
Według tego konstruktu, perfekcjonizm nie zawsze jest negatywny. Te same zachowania mogą mieć zarówno charakter adaptacyjny, jak i dezadaptacyjny – w zależności od kontekstu. Perfekcjonizm pozytywny występuje, gdy człowiek potrafi czerpać satysfakcję z dążenia do doskonałości, ale jest świadomy granic swoich możliwości. Natomiast perfekcjonizm negatywny, gdy osoba nie odczuwa satysfakcji z dotychczasowych osiągnięć, a jej oczekiwania są nieosiągalne.

Jako źródła perfekcjonizmu wyróżnia się czynniki osobowościowe oraz temperamentalne (genetyczne). Stosowany przez rodziców styl wychowania również odgrywa istotną rolę w kształtowaniu się określonych cech u dzieci. Styl demokratyczny przyczynia się do ukształtowania wysokiego poczucia własnej wartości, natomiast styl autorytarny zmniejsza u dziecka wiarę we własne możliwości. Z tego powodu, niezwykle ważne jest, by nie nagradzać dziecka jedynie za osiągnięte sukcesy, ale chwalić za samo podejmowanie prób i włożony wysiłek, co ukształtuje w nim poczucie kompetencji i sprawstwa.

Czym grozi niezdrowy perfekcjonizm

Okazuje się, że podobnie jak długotrwały alkoholizm prowadzi do różnych chorób i może się skończyć śmiercią tak i niezdrowy perfekcjonizm może zaszkodzić. Jakie problemy najczęściej dotykają niezdrowych perfekcjonistów? Depresja (wypalenie, myśli samobójcze), gniew (z utratą panowania), zaburzenia odżywiania.

Perfekcjonizm, choć z pozoru może wydawać się pozytywną cechą, to tak naprawdę prowadzi do zupełnie innych efektów niż oczekiwane. Jakie mogą być jego następstwa?

1. Obniżona produktywność

Nadmierna ilość czasu spędzona na dążeniu do ideału na dłuższą metę upośledza nasza efektywność. Wygląda to mniej więcej tak, jakbyśmy przygotowywali się do sprintu, ale z racji tego, że nie byliśmy zadowoleni z jakości swojego biegu, zamiast sprintu zaczęliśmy robić maraton. Spędzamy więcej naszego czasu nad zadaniami, ale wcale nie pojawia się z tego lepsza jakość.

2. Prokrastynacja

Prokrastynacja to bliźniacza siostra obniżonej efektywności. Zadanie cię przerasta, więc wciąż i wciąż odkładasz moment zabrania się za jego realizację. Jeszcze tylko odkurzysz mieszkanie, ugotujesz obiad czy zajmiesz się inną, mniej pilącą, czynnością. Opóźnianie zabrania się za kluczową aktywność sprawia, że finalnie masz na nią mniej czasu, przez co jakość jej wykonania może być niska.

3. Krótkowzroczność

Bynajmniej nie chodzi tu o to, że perfekcjoniści gorzej widzą. Można powiedzieć nawet – że widzą lepiej niż wszyscy inni, w szczególności mowa tu o detalach. Nadmierna koncentracja na szczegółach oraz elementach składowych bardzo często sprawia, iż nie są w stanie postrzegać projektu, zadania jako większej całości. Managerzy z tą przypadłością będą najczęściej postrzegani jako czepialscy oraz pedantyczni, w skuteczny sposób sprawiając, że praca z nimi będzie odbierana jako udręka.

4. Stagnacja

Nagle może okazać się, że tak naprawdę jesteśmy jak wspomniany domorosły pisarz z powieści Camusa, gdy w oczekiwaniu na stworzenie idealnej formy tak naprawdę stoimy w miejscu, gdzie nie wydarza się żaden rozwój, ponieważ widmo popełnienia błędów paraliżuje nas bez reszty.

5. Gorsze zdrowie i samopoczucie

Jest to w pewien sposób naturalna konsekwencja zbyt dużego perfekcjonizmu. Jeśli na każdym kroku towarzyszy ci brak zadowolenia ze swojej pracy, będzie ciężko ci się zrelaksować oraz osiąść na laurach, ponieważ każdy nawet najmniejszy błąd może być odbierany jako ewidentna porażka, dając dodatkową okazje do samobiczowania.

6. Problemy w relacjach z innymi

Brak elastyczności oraz pewien rodzaj emocjonalnej sztywności, charakteryzujący niezdrowy perfekcjonizm, bardzo często może być przyczyną problemów w nawiązywaniu bliższych relacji z innymi osobami. Oczekiwanie perfekcyjności od innych w skuteczny sposób zabija bezpieczeństwo oraz zamyka drogę do głębszego oraz bardziej pełnego dialogu oraz poznania drugiej osoby.

Czy jesteś gotowy, aby przestać porównywać się do innych zaś w swoim życiu skupić się na przeżywaniu wydarzeń a nie panicznym realizowaniu kolejnych celów?

Autor: Joanna Światła

Artykuł został przeze mnie napisany w roku 2015 dla portalu:

Naciśnij, aby przejść do strony